Albański rynek sprzedaży internetowej wciąż jest w powijakach. Wyzwaniem jest brak infrastruktury, a przede wszystkim zaufania do cyfrowych płatności i usług. Bodźcem do zmiany była pandemia. Dziś rozwój stymulują działania podejmowane przez biznes, rząd i agendy zewnętrzne.
Albania nie należy do strefy Schengen, od 2014 r. jest kandydatem na członka UE. Należy do NATO oraz do Środkowoeuropejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (CEFTA). Wraz z Macedonią Północną i Serbią tworzy strefę mini-Schengen. Z początkiem 2023 r. zniesiono kontrole graniczne między krajami oraz ograniczenia dotyczące przepływu usług, kapitału i pracowników.
W niespełna 3-milionowej Albanii zakupy online robi 37 proc. mieszkańców. To jeden z najniższych wyników w Europie. Wartość rynku szacowana jest na 465 mln dolarów w 2023 r. E-commerce odpowiada za 1,4 proc. PKB kraju. 1,40 mln Albańczyków korzysta z mediów społecznościowych, głównie z Facebooka i Instagrama. Połowa użytkowników łączy się z internetem przez komputer, połowa przez komórki. Brak dobrze rozwiniętej infrastruktury telekomunikacyjnej, szybkich łączy i docelowo sieci 5G jest jedną z przeszkód w rozwoju e-commerce i cyfrowych usług. Do szerokopasmowego internetu najlepszy dostęp mają mieszkańcy miast, na wsiach bywa, że tylko co trzecie gospodarstwo domowe.
Czynniki hamujące rozwój e-commerce
Brak zadowalającej infrastruktury to nie jedyna przeszkoda. Głównym wyzwaniem jest brak zaufania do lokalnych sprzedawców internetowych. Klienci obawiają się kradzieży tożsamości oraz tego, że nie otrzymają towarów zgodnych z zamówieniem. Ograniczeniem jest wciąż duża szara strefa i nieuczciwa konkurencja. Konsumenci zwracają uwagę na wysokie koszty dostawy i cło. Aby zmienić sytuację rząd podejmuje działania edukujące konsumentów.
W 2018 r., tylko 5 proc. albańskich firm sprzedawało online, pandemia przyspieszyła zmiany i w 2020 r. prawie co piąta firma zwiększyła lub rozpoczęła działalność online. Również co drugi e-klient zwiększył w tym czasie częstotliwość zakupów. Ogromne postępy zrobili sprzedawcy elektroniki użytkowej. Główne marki z tej branży mają sklepy internetowe.
Za największą część sprzedaży na albańskim rynku odpowiada sektor żywności i higieny osobistej, za nim elektronika, moda oraz meble i sprzęt AGD, na końcu zabawki i hobby. Z największych sprzedawców możemy wymienić Megatek.al, oferujący meble i artykuły gospodarstwa domowego, internetowe ramię znanej w Albanii sieci marketów, Gjirafa50.com – największy sklep z elektroniką, należący do Grupy Gjirafa, Aladini.com, pierwsza platforma e-commerce w Albanii, także z elektroniką oraz Duapune.com – platforma internetowa poświęcona pracy i karierze. Z kolei działający od 2010 r. EasyPay to wiodący krajowy fintech, umożliwiający płatności cyfrowe także osobom bez konta bankowego, opłacanie rachunków za codzienne usługi, ubezpieczenia, bilety. Liderem szybkich dostaw żywności jest aplikacja Babbon.al.
83 proc. firm uznaje transformację cyfrową za priorytet. Brak inwestycji w sprzedaż online wynika głównie z braku środków finansowych, strategii cyfrowej i ograniczonego dostępu do narzędzi. Niewielki rynek krajowy nie zachęca do inwestycji. 6 proc. albańskich przedsiębiorstw prowadzi sprzedaż e-commerce, co trzecia firma jest z sektora MŚP. Z platform sprzedażowych typu Amazon, eBay, Facebook Marketplace korzysta śladowa liczba przedsiębiorców. Większość sprzedających online to małe firmy, oferujące wyroby rzemieślnicze w kraju i na rynki międzynarodowe. Zdaniem obserwatorów to właśnie cyfrowa gospodarka ma potencjał, aby być impulsem rozwojowym w Albanii.
Dominuje gotówka, płatności cyfrowe daleko w tyle
Gospodarka Albanii jest oparta na gotówce, co jest kolejną przeszkodą w rozwoju e-commerce. Tylko 40 proc. dorosłych Albańczyków ma rachunek bankowy. Głównym powodem są niskie dochody i brak oszczędności, ale również powszechność szarej strefy. Nawet co trzecia osoba zatrudniona poza rolnictwem pracuje na czarno.
Najpopularniejszą formą zapłaty za przesyłkę jest płatność za pobraniem, wskazuje na nią 84 proc. ankietowanych. Takiej formy oczekują klienci i taką oferują wszyscy czołowi albańscy sprzedawcy, nie wszyscy umożliwiają jednak płatność kartą czy PayPalem. Niechęć do płatności cyfrowej wynika z braku zaufania do sklepów i obaw o kradzież danych. Kupujący płacąc gotówką przy odbiorze mają pewność, że towar dotarł i spełnia oczekiwania.
Tylko 8 proc. Albańczyków posiada karty kredytowe, jednak, jak wynika z danych Banku Albanii, od trzech lat, co roku, podwaja się liczba transakcji z ich użyciem. W zakupach krajowych kartą płaci czterech na dziesięciu, Paypalem co dziesiąty klient, a przelewem bankowym zaledwie 0.7 proc. Popularnością cieszą się za to płatności mobilne i karty przedpłacone jak MINT czy Mobiano.
Dominacja gotówki hamuje rozwój rynku, utrudnia również zakupy transgraniczne. Chociaż w tym przypadku przeszkodą są również wysokie koszty wysyłki czy w ogóle brak możliwości zamówienia towaru do Albanii. Spośród klientów online dwóch na trzech używa mediów społecznościowych do kupowania od krajowych sprzedawców, podobny odsetek deklaruje zakupy na międzynarodowych platformach handlowych. Wśród klientów kupujących zagranicą trzech na czterech używa karty, co trzeci płaci PayPalem.
Chcesz zdobyć więcej praktycznej wiedzy?
Sięgnij po nasz poradnik dla e-commerce
Pobierz za darmo
Problem ostatniej mili
Z problemami zmaga się także logistyka. Raz z uwagi na geograficzne położenie kraju, dwa w wyniku procedur celnych. Trzy czwarte kraju jest górzyste, jakość dróg nie jest najlepsza, a 40 proc. populacji żyje na wsi. W najlepszej sytuacji jest milion mieszkańców zamieszkujących Tiranę i przyległy obszar metropolitalny. W Rinas, 20 km od stolicy znajduje się jedyne międzynarodowe lotnisko.
Wyzwaniem jest również niewiarygodny system adresowy. Szybka urbanizacja wiąże się z częstą zmianą nazw ulic, co stanowi przeszkodę dla terminowych dostaw. Aby je ułatwić operatorzy zatrudniają pracowników z lokalnej społeczności, nadawcy dodają opisy lokalnych punktów orientacyjnych a kurierzy po prostu dzwonią do odbiorców.
W Albanii zarejestrowanych było ponad trzydzieści operatorów usług pocztowych wg danych z 2021 r. Dominującym graczem jest Albańska Poczta, za nią są DHL i Ulysses/Fedex. Jednak konkurencję stanowią firmy działające w szarej strefie.
Branża e-commerce potrzebuje wsparcia i czasu
Przedsiębiorcy potrzebują finansowania, szkoleń, tworzenia przejrzystych ram podatkowych i celnych dla handlu elektronicznego. Jako, że e-commerce wypiera lokalne sklepy, społeczności potrzebują wsparcia w dostosowaniu się do zmian. Administracja podatkowa i celna muszą unowocześnić procedury, uregulować szarą strefę, konieczne są rozwiązania chroniące klientów przed dużymi graczami, którzy mogą zdominować rynek i ograniczyć konkurencję. W tym celu potrzebne są skoordynowane działania sektora publicznego i prywatnego – czytamy w zaleceniach sformułowanych przez Bank Światowy.
W przypadku Albanii mamy również problem z dostępem do danych rynkowych. Sytuacja zmienia się w wyniku inicjatyw takich jak Albańskie Stowarzyszenie Handlu Elektronicznego (AECA), którego celem jest reprezentacja interesów sektora, regulacja przepisów czy cyfryzacja usług publicznych. Wraz z powołaniem CEFTA powstała platforma Ecommerce4all.eu zbierająca dane dotyczące handlu elektronicznego w regionie, wspierająca handel transgraniczny. Albańska Poczta promuje usługi e-commerce, działania po stronie rządu wymuszają na dostawcach usług logistycznych publikację przejrzystych taryf.
Równie ważna jest edukacja klientów, aby ufali usługom, znali prawa i obowiązki, ale też wspieranie osób na cyfrowym rynku pracy. Inicjatywa Digital Jobs Albania wspiera młode kobiety w ramch 12 tygodniowych bezpłatnych szkoleń z marketingu cyfrowego, projektowania graficznego i tworzenia stron www. Aby zachęcić przedsiębiorców do sprzedaży online, Albańska Agencja Rozwoju Inwestycji (AIDA) opublikowała przewodnik po handlu elektronicznym Jak założyć biznes e-commerce, który oferuje praktyczne porady dla MŚP i start-upów.
Chcesz mieć wygodne i bezpieczne płatności online w swoim serwisie?
Aktywuj bramkę płatniczą Blue Media
Zacznij pobierać płatności
Źródła:
Ecommerce4all.eu
Albańska Agencja Rozwoju Inwestycji, (AIDA), Aida.gov.al
Albańskie Stowarzyszenie Handlu Elektronicznego (AECA), Aeca.al
Albania E-Commerce Diagnostic – opracowanie Banku Światowego
Si te nisesh nje biznes e-commerce – badanie rynku opracowane przez AIDA