Internetowe zrzutki to nie tylko sposób na wsparcie potrzebujących, niezależnych projektów artystycznych czy cyfrowych twórców. Finansowanie społecznościowe to także sposób na zarabianie pieniędzy poprzez inwestycje w rozwojowe firmy.
Mieszkający w Nowym Orleanie Perry Chen i chciał sprowadzić parę DJ-ów na koncert Jazz Fest 2002. Niestety, nie było go stać na honorarium. Pomyślał, że gdyby ludzie zadeklarowali chęć zakupu biletów przez internet i zebrałby od nich pieniądze, wówczas miałby z czego pokryć wydatki. W 2005 roku wraz z dwoma przyjaciółmi zaczął pracować nad serwisem, który umożliwiałby zbieranie funduszy.
24 kwietnia 2009 roku pojawił się Kickstarter, największy serwis crowdfundingowy na świecie. Trzy tygodnie później młoda artystka Allison Weiss wykorzystała platformę do sfinansowania debiutanckiego albumu. Pieniądze zebrała w jeden dzień. O sukcesie jej oraz serwisu napisały najważniejsze media. Dzięki zaangażowaniu 20,4 mln osób, do listopada 2021 platforma sfinansowała 211 tys. projektów na kwotę 6,2 miliarda dolarów. Największą realizacją był smartwatch Pebble Time, który dzięki 78,5 tys. darczyńców zebrał 20,3 mln dolarów w 2015 roku. Dziś Kickstarter konkuruje z powstałym w 2008 roku Indiegogo, który wsparł 800 tys. projektów. Jego społeczność liczy ponad 9 milionów osób z 235 krajów i terytoriów.
Czym jest crowdfunding?
Crowdfunding, inaczej finansowanie społecznościowe, polega na zbieraniu pieniędzy na cele o charakterze prywatnym, artystycznym, społecznym czy biznesowym. Na realizację marzeń, podróże, wyjazd na studia, cele charytatywne czy operacje chorych dzieci.
Jak zebrać potrzebne pieniądze? Organizator opisuje projekt, ustala kwotę, którą chce zebrać i termin zakończenia zbiórki. Platformy zwykle działają według zasady „wszystko albo nic” (nie stosuje jej Indiegogo). Jeśli nie zbierzesz założonej kwoty w ustalonym czasie, donatorzy otrzymają zwrot wpłat na konto. Najpowszechniejsza forma crowdfundingu opiera się o nagrody, dostęp do produktów czy treści premium, limitowanych serii czy spotkań z twórcami.
Jeśli Twój projekt wymaga regularnego wsparcia rozwiązaniem jest zrzutka cykliczna. W modelu subskrypcyjnym organizator otrzymuje comiesięczne wpłaty zgodnie z deklaracjami darczyńców. W praktyce to forma honorarium czy pensji dla cyfrowych twórców, którzy ze swojej strony obiecują cykliczną realizację projektów. Crowdfunding daje możliwość zamiany pasji w pracę właśnie dzięki stałym przychodom z regularnych zrzutek. W Polsce w tym modelu działa od 2015 roku platforma Patronite.pl. To tam zbierają fundusze dziennikarze, którzy odeszli z radiowej Trójki i dziś tworzą własne podcasty czy radia internetowe.
Na pomysł wykorzystania wsparcia od fanów już w 1997 roku wpadła grupa Marillion, aby sfinansować trasę koncertową po USA. W 2001 roku powstał pierwszy serwis crowdfundingowy ArtistShare.net, który wspierał artystów w finansowaniu twórczości poprzez zbiórkę pieniędzy od fanów. Istniejący od 2013 roku Patreon.com wsparł już 200 tys. twórców i przy udziale 6 mln fanów wypłacił 2 mld dolarów. Patreon zebrał dotąd 411 mln dolarów na rozwój, a jego rynkowa wycena, jeszcze przed wejściem na giełdę, jest szacowana na 4 mld dolarów.
Zbiórka pieniędzy na platformach wymaga kompetencji jak w prawdziwym biznesie: pomysłu, dotrzymania złożonej obietnicy, doskonalenia oferty i marketingu.
Serwisy crowdfundingowe w Polsce
Nad Wisłą działa kilkanaście dużych platform o charakterze ogólnym jak Wspieram.to, Zrzutka.pl, Polakpotrafi.pl, Pomagam.pl czy Siepomaga.pl. Rozwijają się serwisy crowdfundingu inwestycyjnego takie jak Beesfund, Emiteo czy Navigator Crowd.
Największym serwisem jest Zrzutka.pl, która rozpoczęła działalność w 2014 r. Zebranie pierwszych 10 mln trwało 36 miesięcy, kwotę 50 mln uzbierano w 19 miesięcy, a 100 mln w kolejne 8 miesięcy (maj 2019). Kolejne imponujące progi kwot 250 mln i 500 mln, zebrano po 13 i 14 miesiącach (sierpień 2021), czyli po 91 miesiącach od rozpoczęcia działalności. W sumie przeprowadzono 726 tysięcy zrzutek i zebrano ponad 7 milionów pojedynczych wpłat. Średnia wartość jednorazowej wpłaty wynosi 65 zł.
Jak duży jest rynek zbiórek w Polsce? W 2019 r. wyceniano go na 700 mln zł, w 2020 r. na 1,1 mld zł, a w 2021 r. może to być już 2 mld zł.
Platformy zarabiają na prowizjach od zebranego kapitału w wysokości do 6,5 proc. plus VAT. Prowizja dla operatorów płatności to zwykle 1-2 proc. od przelanej kwoty, plus czasami stała opłata od każdej transakcji.
Innowacje na rynku usług finansowania społecznościowego
Platformy crowdfundingowe nie tylko oferują formy płatności, które znamy z rynku usług bankowych czy sklepów online, ale tworzą autorskie rozwiązania. Zrzutka.pl, która posiada licencją KNF, wraz z Visa i PayU uruchomiła usługę wypłaty wprost na karty płatnicze Visa. W marcu 2021 roku wprowadziła innowacje, tzw. karty wpłatnicze. To rozwiązanie dla przedsiębiorców i osób prywatnych, które umożliwia pobieranie drobnych opłat za towary i usługi. Każda karta wpłatnicza jest powiązana z konkretną zrzutką. Karta działa jak mini-terminal. Trzeba przyłożyć do niej telefon lub gdy brak funkcji NFC zeskanować kod QR z karty. Na ekranie pojawia się wybór dogodnej metody płatności. Właściciel karty wpłatniczej otrzymuje wpłatę w saldo powiązanej z kartą zrzutki.
Każdy sukces zbiórki to również sukces serwisu, dlatego właściciele dokładają starań, aby edukować społeczność. Automatyzują procesy, przygotowują przewodniki czy warsztaty dla początkujących, oferują współpracę z doradcą, który nie tylko pomoże postawić pierwsze kroki w crowdfundingu, ale także opracować plany na przyszłość. Patreon integruje się z aplikacjami Discord czy Crowdcast, aby ułatwiać komunikację i prowadzenie działalności.
Nowe trendy na rynku. Crowdfunding inwestycyjny
Inwestycyjny potencjał na rynku finansowania społecznościowego został dostrzeżony już przez serwisy oferujące usługi mikropożyczek (social lending). Jednak obietnicę poważniejszego zarobku przyniosły platformy crowdfundingu udziałowego (equity crowdfunding, także crowdinvesting). Oferują możliwość prostego inwestowania w rozwijające się spółki dla osób spoza kręgu profesjonalnych inwestorów. W praktyce oznacza to kupowanie akcji firm, które chcą szybko pozyskać kapitał, a także dzięki niemu w perspektywie kilku lat zadebiutować na rynku NewConnect.
Pierwszym polskim serwisem o profilu udziałowym jest działający od 2012 roku Beesfund.pl. Zebrał 75 mln zł, posiada 74 tys. zarejestrowanych inwestorów i 113 przeprowadzonych emisji. Przez lata spółki mogły sprzedać udziały internautom do kwoty 100 tys. euro. W 2018 roku limit został podniesiony do kwoty 1 miliona euro, co stworzyło możliwość przeprowadzania emisji akcji na kwotę ponad 4 milionów złotych. W planach jest kolejne podniesienie limitu, najpierw do 2,5 mln, a później do 5 mln euro.
O zainteresowaniu crowdfundingiem inwestycyjnym świadczy czas, w jakim atrakcyjne spółki osiągają cele finansowe. W lutym 2021 r. handlująca medyczną marihuaną CanPoland zebrała 4,4 mln złotych w 11 minut, ustanawiając rekord Polski. Projekt sportowy KTS Weszło w niecałą godzinę zebrał na platformie Emiteo.pl pełną sumę 4,5 mln zł. Wisła Kraków zebrała milion euro od 9 tys. kibiców w 24 godziny.
Wśród ofert prezentowanych na platformach crowdfundingu inwestycyjnego znajdziemy producentów piwa rzemieślniczego, polskiej marki kosmetyków premium, mikro-hoteli, farmy fotowoltaiki, twórców gier komputerowych czy reaktywowanej kultowej marki klapek Kubota. Rynek dojrzewa, niedawno pojawiła się platforma shareVestors, skupiająca się na inwestycjach branży nieruchomości.
Ambasadorami firm pozyskujących fundusze nierzadko bywają znane osoby, które uwiarygodniają projekt, samemu w niego inwestując. Na Beesfund inwestorzy, podobnie jak na zwykłych zbiórkach, jeśli zechcą, mogą upublicznić swoje nazwisko wraz ze zdjęciem i zainwestowaną kwotą. Takie podejście jest logicznym zabiegiem, wszak emisja jest okazją do medialnego zaistnienia, także w sieciach społecznościowych inwestorów i formą budowania zaufania. To także okazja do wykorzystania zbiorowej mądrości społeczności inwestorów.