Od 1 stycznia 2023 r. obowiązuje unijna dyrektywa Omnibus, której głównym celem jest ochrona klientów przed nieuczciwymi praktykami zawyżania cen w trakcie promocji.
Obietnica atrakcyjnych promocji podczas Black Friday czy Cyber Monday stawiała pod znakiem zapytania ich wiarygodność. A analiza obowiązujących wcześniej cen wykazała, że realne obniżki podczas promocji w 2021 r. sięgały zaledwie 3,6 proc. – wg danych Deloitte oraz 3,4 proc. i 4 proc. odpowiednio rok i dwa lata wcześniej.
Dlatego Komisja Europejska zdecydowała o uchwaleniu dyrektywy Omnibus, która ma uregulować zasady informowania o promocjach. Nowe przepisy, wynikające z wdrożenia europejskich postanowień, zobowiązują sprzedawców także do odpowiedzialności za wskazanie (w formie deklaracji) czy i w jaki sposób troszczą się o pozyskanie, jak i weryfikację wiarygodności zamieszczanych w internecie opinii. Z kolei na platformy e-commerce nakładają nowe obowiązki informacyjne względem konsumentów.
Koniec ze sztucznym zawyżaniem cen
Jakie zatem nowe obowiązki ma sprzedawca wobec klientów? Po pierwsze, celem unijnej dyrektywy jest uregulowanie przejrzystości cen podczas promocji i obniżek. Omnibus nakłada na sprzedawcę obniżającego ceny produktu wymóg poinformowania o jego akutalnej cenie oraz najniższej cenie obowiązującej w okresie nie krótszym niż 30 dni poprzedzających obniżkę. Obowiązek informacyjny dotyczy zarówno sprzedaży stacjonarnej jak i internetowej, a także podczas reklamy niezależnie od wykorzystywanego medium. W przypadku sprzedaży produktów w sklepie stacjonarnym i online (omnichannel) przedsiębiorca musi podać najniższą cenę obowiązującą w okresie 30 dni przed wprowadzeniem obniżki dla każdego z tych kanałów.
Informacja powinna być podana w czytelny sposób, umożliwiający klientowi łatwe porównanie cen. Również w przypadku sprzedaży online informacja o najniższej cenie musi w czytelny sposób towarzyszyć cenie aktualnej, nie wolno ukrywać komunikatu na stronie albo wyświetlać go przez dodatkowe kliknięcie. Obowiązek dotyczy każdej sytuacji związanej z wyprzedażą, gdy sprzedawca ogłasza obniżkę cen lub promocję danego artykułu, części lub całości asortymentu, niezależnie od tego czy obniżka wyrażona jest w procentach, w konkretnej kwocie czy np. jest to sprzedaż pomniejszona o wysokość stawki VAT.
Sprzedawca musi również poinformować klienta o sytuacji, gdy prezentowane ceny dostosowywane są indywidualnie lub automatycznie w zależności od urządzenia z jakiego korzysta, historii przeglądanych stron czy lokalizacji.
Od dyrektywy są wyjątki
Dla jasności dodajmy, że sprzedawca obniżając cenę regularną bez ogłaszenia promocji czy wyprzedaży nie ma obowiązku poinformowania o najniższej cenie, a także gdy oferuje rabat przy zakupie określonej liczby produktów – tzw. oferty wiązane (wielosztuki) lub przekroczeniu ustalonej kwoty wydatków.
Nowe obowiązki informacyjne nie dotyczą także szybko psujących się produktów z krótką datą przydatności do spożycia, gdzie poza aktualną sprzedawca musi podać cenę obowiązującą przed obniżką. W przypadku produktów dostępnych w ofercie krócej niż 30 dni sprzedawca podaje najniższą cenę od momentu pojawienia się produktu w ofercie do wprowadzenia obniżki. Z obowiązku informowania o najniższej cenie wyłączona jest także sprzedaż w ramach programów lojalnościowych, która zawiera spersonalizowane obniżki wynikające np. z okazji urodzin klienta.
Uczciwe promocje to nie wszystko
Przepisy wynikające z dyrektywy Omnibus wzmacniają ochronę konsumentów jeszcze na innych polach, gdzie dochodzi do nadużyć. Komisja Europejska chce walczyć z nieprawdziwymi recenzjami i opiniami o produktach. Dlatego przedsiębiorcy udostępniający taką możliwość, muszą poinformować czy i w jaki sposób weryfikują ich wiarygodność. A także czy publikują wszystkie zamieszczane opinie czy też moderują je lub selekcjonują, odrzucając głosy negatywne.
Sprzedawcy zostali zobowiązani również do informowania o sposobie prezentowania ofert w wynikach wyszukiwania oraz głównych zasadach decydujących o kolejności ich pojawiania się. Muszą też zamieścić informację, w przypadku, gdy wynik jest płatną reklamą.
Ponadto, platformy handlowe muszą informować czy oferta pochodzi od przedsiębiorcy czy od osoby fizycznej. To ważne, bo w sytuacji, gdy sprzedawcą jest osoba fizyczna, konsumenci nie są chronieni i nie mają możliwości odstąpienia od umowy. Platforma musi też informować, w jaki sposób dzieli się ze sprzedającym obowiązkami związanymi z realizacją umowy. Wreszcie, sprzedawcy są zobligowani do podania kontaktu mailowego i telefonicznego.
Wraz z nowym rokiem zmieniły się również, z korzyścią dla konsumentów, zasady reklamacji. Okres dochodzenia roszczeń z tytułu rękojmi wydłużył się z jednego roku do dwóch lat, zaś termin przedawnienia roszczeń z dwóch do sześciu lat. Zmianie uległo nazewnictwo: zamiast „rękojmi” mamy teraz „odpowiedzialność za niezgodność towaru z umową”. Nie zmienia się odpowiedzialność sprzedającego za wady produktu obowiązujące przez dwa lata od wydania towaru.
W treści ustawy znajdziemy również definicję internetowej platformy handlowej. Ustawodawca rozumie ją jako usługę korzystającą z oprogramowania, w tym ze strony internetowej, z części strony internetowej lub aplikacji, obsługiwanego przez przedsiębiorcę lub w jego imieniu, w ramach której umożliwia się:
Niedostosowanie się do wymogów informacyjnych grozi nałożeniem przez UOKiK kary sięgającej do 10 proc. obrotów w roku obrotowym poprzedzającym nałożenie kary lub 2 mln zł kary dla osoby zarządzającej sklepem.
Uchwalona przez Komisję Europejską 27 listopada 2019 r. dyrektywa weszła w życie 7 stycznia 2020 r., a członkowie UE zostali zobowiązani do jej przyjęcia do 28 listopada 2021 r. Jednak w wielu krajach, w tym Polsce, wdrożenie zostało opóźnione. Uchwaloną przez Sejm 1.12.2022 r. Ustawę o zmianie ustawy o prawach konsumenta oraz niektórych innych ustaw Prezydent podpisał 6.12.2022 r. Została opublikowana w Dzienniku Ustaw 12 grudnia 2022 r. w Internetowym Systemie Aktów Prawnych. Towarzyszy jej rozporządzenie Ministra Rozwoju i Technologii z 19 grudnia 2022 r. w sprawie uwidaczniania cen towarów i usług. Dyrektywa Omnibus jest jedną z trzech unijnych dyrektyw wprowadzonych od 1 stycznia 2023 r., pozostałe to dyrektywa Towarowa oraz Cyfrowa.
Photo by Brooke Cagle on Unsplash